۱۳ سال پس از آغاز فعالیت، دیجیکالا برای اولین بار گزارشی جامع از ابعاد مختلف کسب‌وکار خود در شش ماه نخست سال ۱۳۹۸ منتشر کرده. این گزارش، گزیده‌ای از آمارهای همه بخش‌های گروه دیجیکالا است که از دپارتمان هوش تجاری این سازمان استخراج شده است. آمارهایی که بزرگترین بازیگر حوزه تجارت الکترونیکی ایران منتشر کرده، می‌تواند چشم‌اندازی از وضعیت تجارت الکترونیکی در ایران ایجاد کند.
پربازدیدترین فروشگاه آنلاین ایران و منطقه
دیجیکالا می‌گوید ماهانه ۲۰ میلیون بازدیدکننده دارد و همین مسئله باعث می‌شود تا پربازدیدترین فروشگاه آنلاین ایران و منطقه باشد. از سوی دیگر سهم ۹۰ درصدی از خرده فروشی در حوزه تجارت الکترونیکی ایران، باعث شده تا چنین گزارشی، تبدیل به گزیده‌ای گویا از کل بازار خرده فروشی آنلاین در کشور باشد.
از سوی دیگر، دیجیکالا با انتشار آمارهایی مهم از رفتار کاربران، به ۳۰ هزار فروشنده‌ی مارکت‌پلیس این سیگنال را می‌دهد که در چه زمینه‌هایی استعداد رشد وجود دارد و با فروش چه محصولاتی می‌توانند موفقیت بیشتری در فروش پیدا کنند.
این گزارش اشاره می‌کند که دیجیکالا با افتتاح مرکز پردازش در شهرک دانش با مساحت ۵۰ هزار متر، اکنون بزرگترین مرکز پردازش خاورمیانه و شمال آفریقا را در اختیار دارد که ظرفیت انبارش آن ۵ میلیون کالا و ظرفیت پردازش آن نیز ۵۰۰ هزار کالا است. از سوی دیگر این فروشگاه، ۳۱ مرکز توزیع کالا، مرکز خدمات پس از فروش و مرکز جمع‌آوری کالای فروشندگان در سراسر کشور را دارد.
نرخ رشد سالانه: ۱۱۱ درصد
دیجیکالا هنوز وارد بازار سرمایه نشده و یک شرکت خصوصی است. به همین دلیل آمارهای دقیق مالی خود را منتشر نکرده. با این حال، این فروشگاه آمارهای مهمی را در این حوزه به نمایش گذاشته است.
برای مثال فروش خالص ریالی در دیجیکالا، طی ۸ سال گذشته به طور متوسط ۱۱۱ درصد رشد داشته است. از سوی دیگر این فروشگاه نشان می‌دهد که در مرحله اول، اضافه کردن کالاهای غیر دیجیتال در سال ۱۳۹۴ و در مرحله دوم، اضافه کردن «مارکت پلیس» چگونه یک رشد انفجاری را رقم زده است.
همان‌گونه که در تصویر فوق می‌بینید، قبل از اضافه شدن مارکت پیس به دیجیکالا، این فروشگاه حدود ۳۰۰ هزار تنوع محصولی کالا داشته است اما امروز، بر اساس همین گزارش، این تنوع محصولی از ۱.۷ میلیون کالا فراتر رفته است؛ رشد تنوع محصولی به گونه‌ای بالاست که فقط در ۶ ماه اول امسال، ۵۴۰ هزار کالای جدید به این فروشگاه اضافه شده‌اند.
رفتار کاربران دیجیکالا
بخش مهمی از گزارش جامع دیجیکالا مربوط به رفتار کاربران این پلتفرم است؛ کاربرانی که ۳۴ درصد خانم و ۶۶ درصد آقا هستند. در این میان بیشترین طیف کاربران، یعنی بیشتر از ۵۰ درصد آنها نیز در گروه سنتی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار می‌گیرند و پس از آن، کاربران ۳۵ تا ۴۴ ساله که بیشتر از ۲۰ درصد مجموع کاربران هستند، در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند. سپس نوبت به ۱۸ تا ۲۴ ساله‌هایی می‌رسد که بیشتر از ۱۰ درصد از کاربران دیجیکالا را تشکیل داده‌اند.
اما مهم‌ترین آمار این قسمت که می‌تواند برای فروشندگان و تامین‌کننده زنجیره کالا حائز اهمیت باشد، این است که کاربران در بزرگترین فروشگاه ایران به دنبال چه هستند؟
موبایل، هارد اکسترنال و پاوربانک، به ترتیب ۳ عبارت پرجستجوی دیجیکالا در ۶ ماه نخست سال ۹۸ بوده‌اند.
بخش مهم دیگر در رفتار کاربران، فاصله‌ی هر خرید است. دیجیکالا می‌گوید ۶۰ درصد مشتریان وفادارش، بین هر خرید بیشتر از یک ماه فاصله نمی‌اندازند. در این میان ۲۰ درصد مشتریان هم حداقل هفته‌ای یک بار خرید می‌کنند.
دیجیکالا تعداد مشتریان وفادار خود را ۴۰ درصد از مجموع کل مشتریان اعلام کرده است، هر چند در این میان، عدد کل مشتریان ذکر نشده و این گزارش به تعداد بازدیدکنندگان ماهانه، که رقمی ۲۰ میلیونی را تشکیل می‌دهند بسنده کرده است.
از سوی دیگر دیجیکالا نقشه تراکم مشتریان خود را نیز منتشر کرده است. این نقشه نشان می‌دهد که مشتریان بزرگترین فروشگاه اینترنتی ایران، در تهران، البرز و مازندران هستند.
اما وقتی به متوسط ارزش سفارشها در هر استان توجه کنیم، روایت کمی متفاوت می‌شود. برای مثال تهران دیگر در صدر جدول نیست و استان فارس با میانگین بیشتر از ۵۲۰ هزار تومان برای سفارشها، در رتبه نخست است. پس از آن هم خراسان شمالی و خراسان رضوی در رتبه‌های دوم و سوم هستند.
این نمودار فارغ از نام استان‌ها، بخش مهم دیگری دارد که متوسط ارزش ریالی سفارش‌هاست. در ۶ ماه نخست سال جاری، متوسط ارزش ریالی هر سفارش در دیجیکالا ۴۱۸ هزار و ۹۱۶ تومان بوده است.
در این میان اگر صرفاً به تعداد خریدها دقت کنیم، روش پرداخت کاربران برای سفارش‌هایشان تقریباً به شکل مساوی بین پرداخت آنلاین (IPG) و پرداخت در محل (POS) تقسیم شده است. با این حال وقتی به جای تعداد، حجم ریالی را در نظر بگیریم، این معادله به هم می‌خورد. در این حالت، ۵۸ درصد کاربران پرداخت آنلاین دارند و ۴۰ درصد نیز پرداخت در محل با کارت.
دیجیکالا همچنین می‌گوید که تاکنون کالاهای خود را به ۱۱ هزار ۱۳۲ روستا ارسال کرده است. نقشه فوق، مربوط به روستاهای سراسر ایران است که توانسته‌اند محصولات دیجیکالا را بخرند. در این میان نقش پر رنگ روستاهای شمال کشور، قابل‌توجه است.
مشتریان دیجیکالا چقدر رضایت دارند؟
نکته مهم اینجاست که گزارش دیجیکالا صرفاً بخش‌های زیبای یک کسب‌وکار الکترونیکی را به تصویر نکشیده است، بلکه تلاش کرده تا همه ابعاد را نمایش دهد. یکی از جاهایی که می‌توان زشت و زیبا را در کنار هم دید، بخش دیگر این گزارش مربوط به «بازخورد مشتریان» است.
دیجیکالا شاخص NPS یا «خالص توصیه کنندگان» را در گزارش خود گنجانده که رضایت‌مندی مشتریان را اندازه‌گیری می‌کند. دیجیکالا پس از هر خرید، پیامکی را به مشتری ارسال می‌کند و از او می‌خواهد در این رابطه نظرسنجی انجام دهد. در این نظرسنجی نیز از مشتری می‌پرسد که چقدر احتمال دارد خرید از دیجیکالا را به دیگران پیشنهاد کند.
این نمودار، مربوط به افرادی است که در شهریور، از ۰ تا ۱۰ به دیجیکالا امتیاز داده‌اند. البته نکته مهم اینجاست که صرفاً ۱۰ درصد از مشتریان شهریور ماه، در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند.
دیجیکالا همچنین درصد سفارش‌هایی که به موقع تحویل داده می‌شوند را گزارش داده است که البته در این بخش، از ابعاد زمانی ۶ ماهه خارج شده و از تیر ۹۷ تا شهریور ۹۸ را به تصویر کشیده است.
بر اساس همین نمودار، در شهریور ماه، ۹۶ درصد از سفارشها به موقع تحویل شده‌اند. این گزارش همچنین می‌گوید که ۸۰ درصد سفارشها به روش دیجیکالا اکسپرس ارسال می‌شوند. با این حال، درصد بسیار کمی که به موقع تحویل نشده‌اند، صدها سفارش هستند.
دیجیکالا در این گزارش می‌گوید که ۴۰۸ پشتیبان در مرکز تماس خود دارد و روزانه ۱۹ هزار و ۸۱۲ تماس در این مرکز پاسخ داده می‌شود. این فروشگاه همچنین در هر هفته، در شبکه‌های اجتماعی ۸۲۱ بار به سوالات یا انتقادات کاربران پاسخ داده است. تعداد ایمیل‌ها نیز به شکل متوسط در هر هفته به ۱۰۶۳ عدد می‌رسد.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که ۸۵ درصد مشتریان از ماموران ارسال کالا رضایت کامل (۵ ستاره) دارند و درصد نارضایتی (۱ ستاره)، ۱.۹ درصد است.
۳۰ هزار کسب‌وکار ایرانی در دیجیکالا چه می‌کنند؟
از سال ۱۳۹۶ که دیجیکالا درهای خود را به شکل جدی بر روی کسب‌وکارهای دیگر هم باز کرد، این پلتفرم تا امروز میزبان ۳۰ هزار فروشگاه بوده است که رشد آنها انفجاری به نظر می‌رسد. برای مثال در شش ماه اول ۹۸، تعداد ۱۸ هزار و ۴۲۸ فروشنده جدید در این پلتفرم فعال شده‌اند.
نکته مهم اینجاست که در این بازه زمانی، میانگین فروش ماهانه هر فروشنده‌ی فعال، ۲۳ میلیون تومان بوده است.
دیجیکالا همچنین می‌گوید رقابتی کامل را بین فروشندگان برای ارائه بهترین قیمت ایجاد کرده است. این رقابت با وجود بخش «جعبه خرید» که در صفحه هر محصول قابل مشاهده است، ایجاد شده. فروشندگان با امتیاز بالاتر، قیمت پایین‌تر و آماده داشتن محصول در انبار می‌توانند در صدر این جدول قرار گرفته و تبدیل به فروشنده پیش فرض شوند.
دیجیکالا می‌گوید کالای تقلبی، خط قرمزش است و از ابتدای سال ۹۷ تاکنون، ۰/۰۴ درصد (۴ عدد از ۱۰ هزار عدد) از کالاهای عرضه شده در این پلتفرم، تقلبی بوده است. دیجیکالا می‌گوید در سال جاری، ماهانه به شکل متوسط ۲۰۰ میلیون تومان کد هدیه به مشتریانی داده است که تحت تاثیر تجربه‌هایی مانند کالای تقلبی یا تاخیر در ارسال کالا قرار گرفته‌اند. مجموع این خطاها نیز ۱.۱ درصد از کل سفارشها بوده است.
از سوی دیگر، ۸۱ درصد مشتریان از کیفیت کالاها رضایت داشته‌اند و متوسط بازگشت کالا توسط مشتریان به دلیل خطای فروشنده نیز ۷ صدم درصد از کل سفارشها بوده است.
بخش مهم دیگر در این قسمت از گزارش، مربوط به سهم مارکت پلیس از فروش در گروه‌های اصلی کالایی است.
در مدل خرده فروشی (رنگ قرمز)، فروشنده خود دیجیکالا است و در مدل مارکت پلیس (رنگ آبی)، ۳۰ هزار فروشنده دیگر در دیجیکالا مشغول فروش هستند. در این بخش می‌توان دید که خود دیجیکالا، در تمام حوزه‌ها سهم بسیار کمی دارد.
تنها استثنا، به بخش خوردنی و آشامیدنی یا همان قسمت سوپرمارکتی (FMCG) برمی‌گردد که دیجیکالا، تنها فروشنده آن است. از سوی دیگر سهم دیجیکالا در فروش کالای دیجیتال هم به نسبت بقیه حوزه‌ها، کمی بیشتر است.
دلیل این موضوع را هم می‌توان در واردات موبایل توسط خود دیجیکالا جستجو کرد. با این حال به وضوع می‌توان دید که دیجیکالا به جز بخش محصولات سوپرمارکتی، عرصه را به سایر فروشندگان واگذار کرده و سطله کامل، در اختیار ۳۰ هزار فروشنده دیگر است.
محصولات و برندهای پرفروش
آخرین و جذاب‌ترین بخش این گزارش مربوط به گروه‌ها و کالاهای پرفروش است. اگرچه کالاهایی مانند لپ‌تاپ، موبایل و پاوربانک که در گروه کالاهای دیجیتال قرار می‌گیرند، بیشترین سهم فروش بر حسب ارزش ریالی در بین گروه‌های کالایی دیجیکالا را داشته‌اند، اما فروش بر حسب تعداد، داستان متفاوتی دارد.
همانطور که در نمودار فوق مشاهده می‌کنید، پرفروش‌ترین گروه کالایی از نظر تعداد، با ۲۰.۸ درصد، مربوط به گروه خوردنی و آشامیدنی است که صرفاً خود دیجیکالا فروشنده‌ی آن‌هاست. همین مسئله نشان می‌دهد که دیجیکالا در یک سال اخیر و پس از ادغام «روکولند» در خود، توانسته روند موفقی (دست کم از نظر تعداد فروش) را در عرضه کالاهای FMCG ارائه دهد.
گروه‌های کالایی پرفروش دیگر بر حسب تعداد، به ترتیب خانه و آشپزخانه با ۲۰.۶ درصد، کالای دیجیتال با ۱۷.۷ درصد و آرایشی بهداشتی با ۱۷.۵ درصد هستند.
از طرفی وقتی به ارزش ریالی محصولات فروخته شده نگاه کنیم، می‌بینیم که ۵۱ درصد متعلق به گروه کالای دیجیتال است و سپس خانه و آشپزخانه با ۲۱.۳ درصد در رتبه بعدی قرار گرفته و گروه آرایشی بهداشتی هم سهمی ۹.۳ درصدی داشته است.
دیجیکالا، ۱۰ کالای پرفروش از نظر تعدادی را نیز منتشر کرده است. در ۶ ماه نخست سال جاری، گوشی موبایل ساده‌ی نوکیا ۱۰۶ مدل ۲۰۱۹، پرفروش‌ترین محصول در این فروشگاه بوده است. رتبه‌های بعدی را در تصویر فوق می‌بینید.
اما ۱۰ کالای پرفروش دیجیکالا از نظر ریالی، همه در دسته‌ی موبایل هستند. رتبه نخست و پرفروش‌ترین محصول از نظر ریالی، تلفن همراه هواوی Y7 Prime 2019 است.
در تصویر فوق، رتبه‌های بعدی محصولات پرفروش دیجیکالا از نظر ریالی و در ۶ ماه اول امسال را می‌بینید که خانواده گلکسی A سامسونگ در میان آنها نقش پر رنگی دارند. رقابت اصلی در این گروه، بین موبایل‌های اقتصادی سامسونگ و هواوی است.
در نمودار فوق نیز می‌توان مشاهده کرد که هوآوی از اپل و سامسونگ سبقت گرفته است. این در حالی است که در نیمه دوم سال ۹۷، سامسونگ با فاصله‌ای معنادار بازیگر اول موبایل ایران (دست کم از نظر فروش ریالی در دیجیکالا) بوده است.
این گزارش به پرفروش‌ترین کتاب‌های الکترونیک در پلتفرم فیدیبو هم پرداخته است. کتاب «بهترین سال زندگی تو»، پرفروش‌ترین کتاب در فیدیبو بوده است در حالی که «ملت عشق» هم، پرفروش‌ترین کتاب صوتی فیدیبو بوده است.
دیجیکالا همچنین در این بخش از گزارش، پرجستجوترین برندهای ایرانی و خارجی را به نمایش کشیده است. در بین برندهای ایرانی پارس خزر، ایکس ویژن و بهار در سه جایگاه اول هستند. پرجستجوترین برندهای خارجی هم سامسونگ، اپل و هواوی بوده‌اند.
دیجیکالا در این نمودار می‌گوید که در نیمه اول سال ۹۸، تعداد ۲۷۴۸ برند ایرانی در این فروشگاه حضور داشته و این در حالیست که تعداد برندهای ایرانی در نیمه اول سال ۹۶، کمتر از هزار عدد بوده است.
همچنین سهم فروش کالاهای ایرانی در دیجیکالا، در نیمه نخست امسال، ۶۸ درصد بوده است.
با این حال وقتی به نمودار پرفروش‌ترین برندهای ایرانی از نظر ریالی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که پارس خزر، ایکس ویژن و مهیا پروتئین در صدر جدول هستند. در بین برندهای خارجی نیز، ۳ رتبه اول به هواوی، سامسونگ و سپس نوکیا رسیده است.
یکی از نکات جالب دیگر این گزارش مربوط به پرفروش‌ترین برندهای تلویزیون از نظر ریالی است؛ جایی که برند ایرانی ایکس ویژن، از سامسونگ با فاصله‌ای زیاد پیشی گرفته است. برند سوم نیز در این قسمت، TCL است.
آخرین بخش از گزارش دیجیکالا، به بحران بازار موبایل می‌پردازد؛ جایی که نوسان نرخ ارز، باعث افزایش قیمت این گروه محصولی شده است.
در نمودار فوق می‌توان وضعیت تقاضای بازار موبایل را دست کم از دریچه‌ی دیجیکالا مشاهده کرد. همانطور که می‌ببینید، در سال ۹۶ هیچ تقاضای غیرعادی وجود نداشته اما در نیمه اول سال ۹۷، و با افزایش نرخ ارز، وضعیت تقاضای غیرعادی شروع می شود. در نیمه دوم سال ۹۷ و با آرام گرفتن نسبی نرخ ارز در قیمتی بالا که باعث افزایش شدید قیمت موبایل شد، تقاضا کاهش پیدا می‌کند. اما در شش ماه اول سال ۹۸، دوباره با نوسان نرخ ارز، تقاضای غیرعادی برای خرید موبایل شروع شده. در ۲۴ مهر ماه نیز، این تقاضای غیرعادی رکورد زده است که شاید بتوان دلیلش را در ناآرامی‌های اخیر بازار ارز جستجو کرد.
منبع: مداد احسان رئیسی
